Ηγήτωρ' ονείρων. Από τον Ομηρικό Ύμνο Εις Ερμήν, στ. 14. Όχι ηγέτης των ονείρων αλλά με την έννοια του οδηγού των ονείρων.

(Ηγήτωρ < Αγήτωρ από το άγω-οδηγώ). Αυτός που [σε] οδηγεί [σ]τα όνειρα. Ο χθόνιος Ερμής, ο ψυχοπομπός-ψυχαγωγός, είναι ο οδηγός στον Ύπνο και στο Θάνατο. (Ερμής Υπνοδότης, Ύπνου προστάτης, Ονειροπομπός)

Ηθελημένος ο συνειρμός με το Η γη των ονείρων...

Ποίηση, φωτογραφίες, σκίτσα και όνειρα

(ότι μας έμεινε, ότι μας άφησαν).

Τρίτη 26 Μαρτίου 2013

"...Έπεφτε στο όνειρο καθώς έβγαινα από το όνειρο
έτσι ενώθηκε η ζωή μας και θα είναι πολύ δύσκολο να ξανα-
χωρίσει..."

Γ.Σ.

Δευτέρα 25 Μαρτίου 2013

"...ο Πόνος, Νεκρός σαν τον Πάτροκλο..."
Γ.Σ.

Κυριακή 24 Μαρτίου 2013

Παραλλαγή


"Με δίκασες να πιώ φαρμάκι, ευχαριστώ.
Το δίκιο σου θά ναι το δίκιο μου.
Που να πηγαίνω
γυρίζοντας σε ξένες αγκαλιές
ένα στρογγυλό λιθάρι.
Το θάνατο προτιμώ.
Ποιός πάει για το καλύτερο
ο θεός το ξέρει."

Με τον τρόπο του Γ.Σ.

ή
Πάνω σ΄έναν ξένο στίχο.

Ο Γ. Σεφέρης δεν έγραψε το ποίημα όπως το παραθέτω παραπάνω.
Εσκεμμένα αλλοίωσα τον πληθυντικό σε ενικό
(με δικάσετε > με δίκασες, το δίκιο σας > το δίκιο σου)
αλλά και το χρόνο όπου συμβαίνουν τα παραπάνω.
Ο Σωκράτης μιλάει για το (εγγύς) μέλλον -κι α με δικάσετε-
ίσως ακόμα και να ελπίζει μιάν αλλαγή.
Εδώ όμως δεν υπάρχει αυτή η πιθανότητα:Το με δίκασες΄ανήκει
οριστικά στο παρελθόν.
Το σε ξένους τόπους έγινε σε ξένες αγκαλιές.
("Κι α με δικάσετε να πιώ φαρμάκι, ευχαριστώ
το δίκιο σας θα 'ναι το δίκιο μου που να πηγαίνω
γυρίζοντας σε ξένους τόπους, ένα στρογγυλό λιθάρι.
Τον θάνατο τον προτιμώ
ποιός πάει για το καλύτερο ο θεός το ξέρει.")
Έτσι γίνεται μια δεύτερη επέμβαση στον αρχικό λόγο του Σωκράτη
όπως μας τον μεταφέρει ο Πλάτων.
Ο Γ.Σ. δεν έφυγε από το αρχαίο νόημα, αλλά το προσάρμοσε
(όπως το συνήθιζε) στο δικό του κόσμο.
Εγώ με τη σειρά μου, προχώρησα ακόμα πιο πέρα:
Ενέταξα για δεύτερη φορά τον αρχαίο πόνο
(εν προκειμένω του Σωκράτη)
την απογοήτευση για όλες τις προσπάθειές του που απέτυχαν,
την προδοσία της κοινωνίας που τον στέλνει στο θάνατο
και την άνευ όρων παράδοση στο μοιραίο και στους δημίους του
σε ένα καθαρά ερωτικό ποίημα.
Από φιλολογική άποψη
η επέμβαση θα θεωρούνταν αποκρουστική και ιεροσυλία
αλλά εδώ μπαίνει το ερώτημα:
Τί σημαίνει εργάζομαι πάνω σ' έναν ξένο στίχο;
Τί σημαίνει με τον τρόπο του Γ.Σ.;
(έστω κι αν ο Γ.Σ. είναι ο ίδιος ο ποιητής.)
Σημαίνει ότι ο Σεφέρης θεωρούσε ότι μπορεί ο ίδιος να
χρησιμοποιεί τα αρχαία κείμενα κατά το δοκούν
ώστε να εκφράσει τα δικά του συναισθήματα
και τις δικές του ιδέες.
(Προσθέτω συνέχεια παραγράφους: Σήμερα -ξανα-διάβαζα
τις "Δοκιμές". Ο Γ.Σ. γράφει: δε νομίζω να είμαι αδικαιολόγητος 
να θεωρώ τα πράγματα αυτά κοινό κτήμα όλων μας, 
αν δεν είναι, τόσο το χειρότερο για μας)

Σ' αυτό το ιστολόγιο, όπου τα πράγματα ξεφεύγουν από το συνειδητό
και τριγυρίζουν στη γη των ονείρων
αυτή η τακτική θα είναι συχνή.
Ας με συγχωρήσει ο Γ.Σ. γι αυτές τις μικρές (ή και μεγάλες)
επεμβάσεις στα δικά του όνειρα...

(Για την ιστορία: Ο Σωκράτης τελικά δεν ήπιε το κώνειο.
Ο από μηχανής θεός έστειλε ένα είδωλον στα τάρταρα
κι αυτόν το φαλακρό με την κοιλίτσα του
τα μακριά του γένια και τις ιδέες του τις αλλόκοτες
τον θρέφουν οι Αθηναίοι στο Πρυτανείο).






Σάββατο 23 Μαρτίου 2013


"Εδώ ας σταθώ. Κι ας δω κι εγώ την φύσι λίγο.
Θάλασσας του πρωϊού κι ανέφελου ουρανού...
όλα μεγάλα και ωραία φωτισμένα.
  
Εδώ ας σταθώ. Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά 
(τα είδ' αλήθεια μιά στιγμή σαν πρωτοστάθηκα)
κι όχι τες φαντασίες μου,
τες αναμνήσεις μου, τα ινδάλματα της ηδονής"

Κ. Καβάφης

Παρασκευή 22 Μαρτίου 2013


"...και η θάλασσα ουκ έστιν έτι..."
Αποκάλυψις Ιωάννου 21,1

Τρίτη 19 Μαρτίου 2013

"...στα σαγόνια της θάλασσας
στα σαγόνια της γης..."
Γ. Σεφέρης

(Το σκίτσο, από τον Κώδικα της Σέλιανης).

'Το ξωκκλήσι των κολασμένων"


...σα βλέπω τα δυό κυπαρίσσια πάνω από τη γνώριμή σου την εκκλησιά
που έχει τους κολασμένους ζωγραφιστούς να τυραννιούνται 
μες στη φωτιά και στην αθάλη...
Γ. Σεφέρης.

(Το ξωκκλήσι και η τοιχογραφία από τον Άι-Νικόλα στο Μαλούνι).

Κυριακή 17 Μαρτίου 2013

Οι άγγελοι γυμνοί
τους πίνουν το αίμα...

Γ. Σεφέρης

Σάββατο 16 Μαρτίου 2013

"...το σπίτι που πάει να γίνει φυτό..."
Γ. Σεφέρης, Κύπρον ου μ' εθέσπισεν.

Παρασκευή 15 Μαρτίου 2013


Ήταν σαν να γύριζε κάποιος έναν πελώριο προβολέα
και να φώτιζε το πέλαγο μέσ' απ' τα σύννεφα.

Στο νου μου ήρθαν κάποιες παλιές ξεχασμένες στροφές:
"...όποιος ποτέ δεν αγάπησε
θ' αγαπήσει στο φως..."

(Οι στίχοι είναι του Γιώργου Σεφέρη από την Κίχλη (στ. 74-75)
Ο Γ.Σ. στηρίχτηκε πάνω στους στίχους άγνωστου Λατίνου ποιητή (*) 
που έγραψε στο αριστουργηματικό Pervigilium Veneris (Η αγρυπνία της Αφροδίτης ή
σύμφωνα με το Γ.Σ. "Εσπερινός της Αφροδίτης"):
...Cras amet qui numquam amauit 
quique amauit cras amet!...
(αύριο θ' αγαπήσει 
όποιος ποτέ του δεν αγάπησε!
σε απόδοση του Γ.Σ.)

------------

(*) Ίσως γράφτηκε το 200 (ή το 400) μ.Χ. από τον Florus (ή τον Tiberianus) και αναφέρεται στις 
 γιορτές της θεάς Αφροδίτης.  

Πέμπτη 14 Μαρτίου 2013

...στάζει δ' εν θ' ύπνω προ καρδίας
μνησιπήμων πόνος...
Αισχύλος, Αγαμέμνων (179 εξ.)

...στάζει στον ύπνο μπρος στην καρδιά
της συμφοράς ο καημός...
Γ. Σεφέρης, Ποιήματα, σ. 333.

Ο Σεφέρης μεταγράφει τον πόνο σε καημό. Ελαφρά παραλλαγμένο ενέταξε το απόσπασμα του Αισχύλουστο ποίημά του που έγραψε στην  Cava dei Tirreni  όταν επέστρεφε στην Ελλάδα από τη Μέση Ανατολή το 1944 προτιμώντας αυτή τη φορά τον πόνο:
...Στάζει τη μέρα, στάζει στον ύπνο
μνησιπήμων πόνος...
Γ. Σεφέρης, Τελευταίος σταθμός, (87-88)
Ο μνησιπήμων πόνος δεν σταματάει ακόμα και στον ύπνο.

Αυτό όμως εννοούσε ο Αισχύλος με το εν θ' ύπνω;
Ο Πόνος, το βασικό στοιχείο που στοιχειώνει το έργο είναι συνειδητός ή στοιχειώνει τα όνειρα;
Πολλοί προτείνουν τη γραφή ανθ΄ ύπνου (στη θέση του ύπνου), αντί για τον ύπνο στάζει ο πόνος
(λυπήσου με και δώσε μου μιας ώρας ύπνο) ενώ άλλοι το εν γ' ύπνω.
Πόνος στα όνειρα!
Ο Σεφέρης ερμηνεύει αριστουργηματικά τον Αισχύλο και εντάσσει τον αρχαίο πόνο στη σύγχρονη ποίηση.
(Ας θυμηθούμε εδώ και το στίχο από το Άσμα Ασμάτων:
Εγώ καθεύδω, και η καρδία μου αγρυπνεί -Κοιμούμαι κι' η καρδιά μου ξαγρυπνά-
και τον Εκκλησιαστή (2,23):καί γε εν νυκτί ού κοιμάται η καρδία αυτού)


Ο Γ.Σ. ενσωματώνει συχνά στίχους ή χωρία στο πρωτότυπο ή σε μεταγραφή  -όρο που επέλεξε ο ίδιος για να δηλώσει τη μετάφραση από την αρχαία στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα-.Άλλες φορές ακριβολεκτεί και άλλες όχι.
Άλλες φορές μένει στο πρωτότυπο υλικό κι άλλες ξεφεύγει συνειδητά από το αρχαίο νόημα, προσθέτοντας τη δική του εκδοχή.
Είναι φορές που ο αναγνώστης παρασύρεται σ' έναν αέναο κύκλο μη γνωρίζοντας αν το κείμενο που διαβάζει είναι του ποιητή ή πίσω από τις λέξεις κρύβονται μερικές χιλιετίες!
Ο Σεφέρης ενσωματώνει κυριολεκτικά τα αποσπάσματα, συνθλίβοντάς τα μέσα στα δικά του βιώματα στις δικές του ονειρικές καταστάσεις.
Μπροστά από την Κίχλη -μια από τις κορυφαίες ενότητες του ποιητήπροτάσσεται ένα μυστηριώδες απόσπασμα: "Δαίμονος επιπόνου και τύχης χαλεπής εφήμερον σπέρμα, τί με βιάζεσθε λέγειν ά υμίν άρειον μή γνώναι;"  (Μοίρας βαριάς και ριζικού ασήκωτου φύτρα εφήμερη,γιατί με βιάζετε να πω όσα καλύτερο θα ήταν να μη τα γνωρίζετε;)  Ο Σεφέρης δεν σημειώνει στο σώμα των ποιημάτων την πηγή (αναφέρει τον Πλούταρχο στις σημειώσεις). Πρόκειται για απόσπασμα από χαμένο έργο του Αριστοτέλη -Εύδημος ή Περί ψυχής- το οποίο αναφέρει ο Πλούταρχος στο Παραμυθητικό προς Απολλώνιον. Η πράξη είναι συνειδητή, διότι το απόσπασμα που παρατίθεται δεν εκφράζει το όλο νόημα του αρχαίου κειμένου, το οποίο υμνεί τον θάνατο. Ο ποιητής χρησιμοποιεί ακρωτηριασμένο (το ήδη κομματιασμένο υλικό) για τους δικούς του λόγους, για να υποστηρίξει συνειρμικά την άποψή του η οποία διαπραγματεύεται το ασήκωτο βάρος της γνώσης.

(Θα ξαναγυρίσω πολλές φορές  στο Σεφέρη και στα αρχαία σπαράγματα που ξανάχτισε στο σπίτι του. Όχι όμως για να προσπαθήσω να αναλύσω λέξη προς λέξη το λόγο του -ποιητής ήταν δεν ήταν δάσκαλος- γράφει σωστά ο Αργυρίου, την ίδια ώρα που εξηγεί λεπτομερώς "τι εννοούσε ο ποιητής"! Ο ίδιος ο Γ.Σεφέρης, γράφει: "...το φως δεν το εξηγεί κανείς, το βλέπει..."
Θα δείξω τον δικό μου τρόπο ανάγνωσης που ξεκίνησε το μακρινό ΄70 κι από τότε έχει αλλάξει πολλές φορές. Δεν ξέφυγε όμως η ανάγνωση αυτή από ένα βασικό αξίωμα: Την ποίηση τη βιώνεις συνειρμικά δεν τη διδάσκεσαι...)

(βλ. σχ. Γιώργος Σεφέρης, Μεταγραφές, Λέσχη, Αθήνα 1980, στο επίμετρο, Μεταφραστική Θεωρία και Πρακτική του Γιώργη Γιατρομανωλάκη και Για το Σεφέρη, Ερμής, 1981, Προτάσεις για την Κίχλη, Αλεξ. Αργυρίου. Ακόμα, Δ.Ν. Μαρωνίτης, Γιώργος Σεφέρης, Μελετήματα, Πατάκης, 2007.) 







Επίκληση

Αυτό δεν είναι αγάπη
Είναι ένα ζώο που γυρεύει την αγάπη
δεν θα τη βρει θα την παρεξηγήσει
θ' αφήσει το 'να πόδι του στο δόκανο
και θα χαθεί στο δάσος...

Μιχάλης Γκανάς, Άψινθος, σελ. 41

Δευτέρα 11 Μαρτίου 2013

Ηγήτορ' ονείρων. Από τον Ομηρικό Ύμνο Εις Ερμήν, στ. 14.
Όχι ηγέτης των ονείρων αλλά με την έννοια του οδηγού των ονείρων.
(Ηγήτωρ < Αγήτωρ από το άγω-οδηγώ). Αυτός που [σε] οδηγεί [σ]τα όνειρα.
Ο χθόνιος Ερμής, ο ψυχοπομπός-ψυχαγωγός, είναι ο οδηγός στον Ύπνο και στο Θάνατο.
(Ερμής Υπνοδότης, Ύπνου προστάτης, Ονειροπομπός)

Ηθελημένος ο συνειρμός με το Η γη των ονείρων...

Ποίηση, φωτογραφίες, σκίτσα και όνειρα
 (ότι μας έμεινε, ότι μας άφησαν).